Trong môi trường công trình, việc đảm bảo an toàn khi vận hành cẩu là yếu tố sống còn – không chỉ giúp tránh tai nạn nghiêm trọng mà còn bảo vệ thiết bị và tiến độ thi công. Tuy nhiên, nhiều vụ sự cố vẫn xảy ra do lơ là bước kiểm tra trước khi vận hành. Những lỗi như rò rỉ dầu thủy lực, dây cáp bị mài mòn, hoặc cẩu vượt tải không phải là hiếm gặp.
Trong bài viết này, Blog Xe sẽ phân tích chi tiết về các bước kiểm tra an toàn cẩu trước khi vận hành, từ hệ thống cơ khí đến khu vực làm việc, giúp bạn đảm bảo an toàn và hiệu quả thi công.
Kiểm tra tổng thể ngoại quan cẩu trước khi vận hành
Một trong những bước đầu tiên cần thực hiện là kiểm tra ngoại quan tổng thể để phát hiện các dấu hiệu bất thường có thể ảnh hưởng đến an toàn:
- Quan sát khung gầm, trụ đứng, cần cẩu xem có vết nứt, cong vênh hay biến dạng do va chạm trước đó không.
- Kiểm tra hệ thống chân chống (outriggers) đã được mở đủ góc, đủ chiều dài và đặt chắc chắn trên mặt nền cứng.
- Đảm bảo vòng bi quay toa (slewing ring) không bị rơ lỏng hoặc kêu bất thường.
- Quan sát dầu thủy lực và dầu hộp số, phát hiện sớm rò rỉ ở các khớp nối, xilanh, ống dẫn…
Việc kiểm tra ngoại quan nên thực hiện hàng ngày trước khi làm việc, dù chỉ vận hành trong thời gian ngắn.
Kiểm tra hệ thống thủy lực và phanh
Hệ thống thủy lực là trái tim của cẩu – điều khiển hầu hết các chuyển động như nâng, hạ, quay cần. Nếu có sự cố ở đây, nguy cơ tai nạn là rất cao:
- Áp suất hệ thống thủy lực phải nằm trong ngưỡng cho phép, thường được ghi rõ trong sổ tay kỹ thuật.
- Kiểm tra bơm thủy lực, ống dẫn, van chia – xem có rò rỉ dầu, nứt vỡ hay rung động bất thường.
- Phanh thủy lực và phanh cơ học phải hoạt động tốt. Kiểm tra phanh chính, phanh giữ, phanh khẩn cấp…
- Với cẩu bánh lốp, cần kiểm tra hệ thống lái và phanh xe như một xe tải thông thường.
Nếu phát hiện có tiếng rít, mất áp suất, hoặc phanh bị trượt – tuyệt đối không vận hành cho đến khi sửa chữa xong.
Kiểm tra móc cẩu, cáp thép và puly dẫn hướng
Cáp thép và móc cẩu là bộ phận chịu lực chính khi nâng vật. Nếu hư hỏng, hậu quả rất nặng nề:
- Kiểm tra móc cẩu có cong, nứt hoặc mòn không. Lò xo chốt khóa có hoạt động không?
- Dây cáp thép phải không bị xoắn, mòn, gãy sợi. Theo tiêu chuẩn, nếu có từ 6–12 sợi gãy trên mỗi đoạn 1m thì phải thay mới ngay.
- Quan sát puly: bánh dẫn hướng có mòn rãnh, kẹt cứng hoặc quay không trơn tru không?
- Bôi trơn dây cáp định kỳ để chống mài mòn, oxy hóa.
Một lỗi nhỏ ở dây cáp cũng có thể gây đứt tải, rơi hàng – nên đừng bao giờ bỏ qua bước kiểm tra này.
Kiểm tra tải trọng và thiết bị giới hạn an toàn
Không ít tai nạn xảy ra vì cẩu bị vượt tải trọng cho phép. Vì vậy, cần kiểm tra các yếu tố sau:
- Thiết bị giới hạn tải (Load moment limiter – LMI) có hoạt động không? Màn hình có hiển thị đúng?
- Bảng tải trọng (Load chart) có gắn đầy đủ trên cabin và người vận hành phải nắm rõ cách đọc.
- Đảm bảo các công tắc hành trình, giới hạn hành trình, cảm biến độ nghiêng, cảm biến tải trọng hoạt động chính xác.
- Kiểm tra hệ thống báo động khi vượt tải, lật cẩu – phải phát tín hiệu rõ ràng và đúng thời điểm.
Tốt nhất, nên thực hiện thử tải định kỳ, dùng khối lượng test tiêu chuẩn để kiểm tra thiết bị giới hạn.
Kiểm tra khu vực làm việc và mặt nền
Không gian xung quanh cũng ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn:
- Không vận hành cẩu gần đường dây điện cao thế, trừ khi có biện pháp che chắn hoặc giám sát điện lực.
- Mặt nền đặt chân chống phải đủ cứng, không sụt lún, có thể dùng tấm lót hoặc đệm thép để gia cường.
- Không vận hành cẩu khi trời mưa to, gió mạnh vượt cấp độ cho phép (thường là cấp 6 trở lên).
- Đảm bảo khu vực treo móc, hạ tải không có người đứng bên dưới.
Với cẩu bánh xích, cần đảm bảo độ nghiêng nền không vượt quá quy định, nếu không dễ lật khi di chuyển.
Kiểm tra cabin và thao tác điều khiển
Một chiếc cẩu an toàn cũng phụ thuộc vào sự tập trung và thao tác chính xác của người lái:
- Cabin phải sạch sẽ, tầm nhìn rõ ràng; không đặt vật cản hoặc đồ đạc lỏng lẻo.
- Kiểm tra bảng điều khiển, nút bấm, cần joystick – có hoạt động trơn tru và nhạy không?
- Ghế ngồi điều chỉnh được, có dây an toàn, không bị lệch khung.
- Hệ thống camera, gương chiếu hậu, còi báo cần kiểm tra đầy đủ.
Tài xế cần kiểm tra lại thao tác cơ bản mỗi lần đổi người vận hành – tránh nhầm cần điều khiển.
Tổng hợp quy trình kiểm tra an toàn trước khi vận hành cẩu
| Hạng mục kiểm tra | Nội dung cụ thể | Tần suất |
|---|---|---|
| Ngoại quan | Biến dạng, nứt, dầu rò rỉ, lốp, chân chống | Hàng ngày |
| Thủy lực & phanh | Áp suất, rò rỉ, độ nhạy, tiếng động lạ | Hàng ngày |
| Móc cẩu – Cáp thép | Sợi gãy, mòn, khóa móc, puly | Hàng ngày |
| Giới hạn tải trọng | LMI, cảm biến tải, bảng tải trọng | Mỗi ca |
| Khu vực làm việc | Mặt nền, điện cao thế, chướng ngại vật | Hàng ngày |
| Cabin – điều khiển | Tầm nhìn, cần joystick, tín hiệu cảnh báo | Mỗi ca |
Kết luận
- Việc kiểm tra an toàn khi vận hành cẩu không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là nghĩa vụ pháp lý theo các quy định an toàn lao động.
- Những sự cố do bỏ qua kiểm tra cơ bản thường để lại hậu quả rất nghiêm trọng – cả về người, thiết bị lẫn tiến độ công trình.
- Vì vậy, dù là cẩu bánh lốp, bánh xích hay cẩu tháp – luôn cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kiểm tra trước vận hành.
