Trong ngành xây dựng hiện đại, việc sử dụng máy móc thay thế sức lao động thủ công đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Các loại máy công trình đóng vai trò cốt lõi, giúp đẩy nhanh tiến độ, tiết kiệm nhân lực và đảm bảo độ chính xác cao trong thi công. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ từng loại máy công trình và cách lựa chọn đúng thiết bị cho từng công việc cụ thể.
Trong bài viết này, Blog Xe sẽ phân tích chi tiết về thông số kỹ thuật, khả năng vận hành, chi phí đầu tư và kinh nghiệm lựa chọn, giúp bạn đưa ra quyết định phù hợp và tiết kiệm nhất.
Khái niệm Máy công trình là gì?
Máy công trình là tập hợp các thiết bị cơ giới được thiết kế chuyên dụng cho các công việc nặng trong xây dựng, khai thác khoáng sản và hạ tầng kỹ thuật.
Về mặt kỹ thuật, mỗi loại máy có cấu tạo khác nhau, nhưng thường bao gồm các nhóm bộ phận cơ bản như:
- Hệ thống truyền động: Gồm động cơ diesel, hộp số, cầu truyền động, truyền lực thủy lực.
- Bộ công tác: Là phần thực hiện chức năng chính như gầu đào, ben nâng, trục lăn, càng nâng, cần cẩu,…
- Khung gầm: Gồm bánh lốp hoặc xích, trục khung và hệ thống treo để chịu tải.
- Hệ thống điều khiển: Bao gồm cabin, cần điều khiển thủy lực, bảng điều khiển điện tử hoặc cơ khí.
Máy công trình thường được thiết kế để chịu lực lớn, làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, vì vậy đòi hỏi độ bền cao, khả năng làm việc liên tục và bảo dưỡng định kỳ nghiêm ngặt.
Phân loại các dòng máy công trình phổ biến hiện nay
Máy công trình được phân chia theo nhiều tiêu chí: theo chức năng, theo cơ cấu di chuyển, hoặc theo ngành nghề sử dụng. Dưới đây là các nhóm chính:
1. Máy đào – đào đất, đá, hố móng
Ví dụ: Máy xúc đào bánh xích, bánh lốp.
- Chức năng: Đào hố móng, mương, hầm, đổ lên xe tải.
- Đặc điểm: Gầu xúc thủy lực, cần dài có thể xoay 360 độ.
- Thông số quan trọng: Dung tích gầu (m³), chiều sâu đào, bán kính làm việc.
2. Máy xúc lật – bốc xếp và san gạt
Ví dụ: Máy xúc lật LiuGong, Komatsu, Hyundai.
- Chức năng: Bốc vật liệu rời như cát, đá, than vào phễu, xe tải hoặc san nền.
- Đặc điểm: Gầu lớn phía trước, bánh lốp cơ động.
- Thông số chính: Tải trọng nâng, dung tích gầu, chiều cao đổ.
3. Xe lu – thi công nền đường
Ví dụ: Xe lu rung 10 tấn, lu tĩnh 12 tấn.
- Chức năng: Nén chặt đất, đá, nhựa để làm nền đường hoặc mặt bằng.
- Đặc điểm: Trục lăn thép nặng, rung cơ học hoặc thủy lực.
- Thông số: Trọng lượng tĩnh, lực rung, độ sâu lu.
4. Máy ủi – san phẳng địa hình
Ví dụ: Máy ủi Komatsu D65, Caterpillar D6.
- Chức năng: Gạt, san, đẩy đất hoặc đá vụn.
- Đặc điểm: Lưỡi ủi lớn, khung xích khỏe, vận hành ổn định.
- Thông số: Chiều rộng lưỡi ủi, lực kéo, khối lượng di chuyển.
5. Cần cẩu – nâng vật nặng
Ví dụ: Cẩu bánh xích Kobelco, cẩu bánh lốp Kato, cẩu tháp Zoomlion.
- Chức năng: Nâng – hạ vật nặng (dầm cầu, cột điện, container).
- Đặc điểm: Cần vươn dài, hệ thống tời – móc – ròng rọc.
- Thông số chính: Tải trọng nâng, chiều cao cần, góc nâng.
6. Máy san – tạo mặt bằng phẳng
Ví dụ: Máy san GD511A, Changlin 722.
- Chức năng: Tạo độ dốc, san lấp mặt đường, sân bãi.
- Đặc điểm: Lưỡi san đặt giữa trục xe, có thể điều chỉnh góc nghiêng.
- Thông số: Chiều rộng lưỡi san, công suất máy, vận tốc.
7. Các thiết bị chuyên dụng khác
- Máy khoan cọc nhồi: Dùng trong móng sâu.
- Máy phun bê tông: Trong hầm mỏ.
- Xe bơm bê tông: Cho công trình cao tầng.
- Máy rải nhựa: Dùng trong thi công mặt đường nhựa nóng.
Ưu nhược điểm khi sử dụng máy công trình
Ưu điểm
- Tăng năng suất lao động: Năng suất gấp 10–20 lần so với nhân công.
- Giảm nhân lực: Chỉ cần 1–2 người điều khiển.
- Thi công chính xác: Có thể điều khiển theo tọa độ, độ sâu, độ dốc.
- Giảm chi phí dài hạn: Nhờ tốc độ thi công và ít nhân công.
Nhược điểm
- Chi phí đầu tư cao: Giá máy có thể từ vài trăm triệu tới hàng chục tỷ đồng.
- Yêu cầu bảo dưỡng kỹ thuật: Phải bảo trì định kỳ, thay dầu, linh kiện.
- Vận hành cần chuyên môn: Phải có bằng lái hoặc đào tạo riêng.
- Khó triển khai ở địa hình phức tạp: Khu dân cư, nền yếu, sườn dốc.
Ứng dụng thực tế của máy công trình trong xây dựng
Máy công trình được sử dụng ở hầu hết các lĩnh vực thi công hiện nay:
- Xây dựng dân dụng: Đào móng, đổ bê tông, vận chuyển vật liệu.
- Xây dựng cầu đường: Lu nền, rải nhựa, đặt dầm, san mặt đường.
- Khai thác khoáng sản: Bốc xúc, vận chuyển đá, than, đất.
- Công nghiệp nặng: Di dời thiết bị, lắp ráp nhà xưởng, cảng biển.
- Nông nghiệp quy mô lớn: Cải tạo đất, đào ao, xây chuồng trại.
- Xây dựng thủy lợi – thủy điện: Đào kênh, đắp đập, vận hành van.
Bảng phân loại máy công trình và ứng dụng chính
| Loại máy | Ví dụ | Chức năng chính | Ứng dụng |
|---|---|---|---|
| Máy đào | Hitachi ZX200, Komatsu PC200 | Đào đất, móng, hố, mương | Thi công nền móng, hạ tầng |
| Máy xúc lật | LiuGong CLG856, Hyundai HL770 | Bốc xúc vật liệu rời | Khai khoáng, san lấp |
| Xe lu | Sakai SV512D, Bomag BW211 | Lu nền, nén chặt | Thi công đường bộ |
| Máy ủi | Komatsu D65EX, CAT D6R | Gạt đất, san phẳng | Khai thông mặt bằng |
| Cần cẩu | Kobelco 7055, Zoomlion QY50 | Nâng hạ vật nặng | Lắp dầm cầu, vận chuyển container |
Chi phí đầu tư và bảo dưỡng máy công trình
Chi phí đầu tư máy công trình phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
- Thương hiệu: Máy Nhật (Komatsu, Hitachi) thường đắt hơn Trung Quốc (XCMG, Zoomlion).
- Tải trọng và công suất: Máy lớn – công suất cao sẽ có giá cao hơn.
- Tình trạng máy: Máy mới có giá cao gấp 2–3 lần máy cũ cùng loại.
Ước tính giá tham khảo:
| Loại máy | Giá máy mới | Giá máy đã qua sử dụng |
|---|---|---|
| Máy đào 20 tấn | 2 – 3 tỷ VNĐ | 800 – 1,4 tỷ VNĐ |
| Máy xúc lật 3m³ | 1,6 – 2,2 tỷ VNĐ | 600 – 900 triệu VNĐ |
| Xe lu 10 tấn | 1,5 – 2,5 tỷ VNĐ | 700 – 1,1 tỷ VNĐ |
Chi phí bảo trì:
- Thay dầu định kỳ: Mỗi 250 – 500 giờ hoạt động.
- Thay lọc dầu, lọc gió: 6 – 12 tháng/lần.
- Bảo dưỡng thủy lực: 1000 giờ hoạt động.
- Phụ tùng hao mòn: Gầu, răng gầu, lưỡi ủi, vòng bi, dây curoa,…
Nếu bảo dưỡng không đúng định kỳ, hiệu suất máy sẽ giảm 20–30%, thậm chí hỏng hóc nặng.
Kinh nghiệm lựa chọn máy công trình phù hợp
Để chọn đúng loại máy công trình, cần xem xét:
- Mục đích sử dụng:
- Nếu đào hố sâu, chọn máy đào bánh xích.
- Nếu cần bốc xúc nhanh, chọn xúc lật.
- Nếu nền yếu, nên dùng xe lu rung thay vì lu tĩnh.
- Quy mô công trình:
- Với công trình lớn (dự án quốc lộ, thủy điện): nên đầu tư máy lớn công suất cao.
- Với công trình nhỏ (nhà dân, nền xưởng): nên thuê máy nhỏ, tiết kiệm chi phí.
- Tài chính:
- Nếu vốn hạn chế, ưu tiên máy đã qua sử dụng chất lượng tốt.
- Nếu dài hạn, nên đầu tư máy mới để đảm bảo hiệu suất và giảm hỏng vặt.
- Nguồn cung phụ tùng:
- Ưu tiên dòng máy có phụ tùng dễ tìm như Komatsu, Hitachi, LiuGong.
- Tránh chọn các hãng ít phổ biến vì khó sửa chữa khi hỏng hóc.
Kết luận
- Máy công trình là công cụ không thể thiếu trong xây dựng, khai khoáng và hạ tầng.
- Tùy vào yêu cầu kỹ thuật và quy mô, nên lựa chọn đúng loại máy để tối ưu hiệu quả thi công.
- Việc hiểu rõ cấu tạo, ứng dụng và chi phí của từng loại máy giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí và thời gian.
